Vấn đề: Vì Sao Bạn Vẫn Quanh Quẩn Với Việc Nhỏ?
Bạn đã làm việc chăm chỉ suốt nhiều năm, luôn hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao. Bạn đi làm sớm, về muộn, và luôn sẵn lòng giúp đỡ đồng nghiệp. Bạn tin rằng, với sự tận tụy đó, sớm muộn gì bạn cũng sẽ được sếp tin tưởng và giao cho những dự án lớn, những cơ hội để thể hiện và phát triển bản thân.
Thế nhưng, 5 năm trôi qua, mọi thứ vẫn chẳng thay đổi. Bạn vẫn là người làm những việc lặp đi lặp lại, những công việc mang tính “hành chính” nhiều hơn là “chiến lược”. Những đồng nghiệp khác, có thể không làm việc chăm chỉ bằng bạn, lại liên tục được giao những nhiệm vụ quan trọng, những dự án đầy thách thức. Bạn cảm thấy mình bị bỏ lại phía sau, bị xem thường, và dần đánh mất động lực.
Sự thật là, những nhà lãnh đạo không chỉ tìm kiếm người có khả năng làm việc chăm chỉ. Họ tìm kiếm những người có thể giúp họ giải quyết vấn đề, vượt qua thử thách và mang lại giá trị thực sự cho tổ chức. Vậy, nếu bạn đã có kỹ năng, sự chăm chỉ, nhưng vẫn không được tin tưởng, đâu là những lý do cốt lõi? Dưới đây là ba câu chuyện thực tế và những phân tích khoa học để giúp bạn nhìn rõ hơn về vấn đề này.
Câu chuyện 1: “Người Thận Trọng” và Nỗi Sợ Thất Bại
Tôi có một người bạn tên Tùng, một quản lý dự án xuất sắc. Anh ấy luôn hoàn thành mọi dự án đúng hạn và đúng ngân sách. Nhưng Tùng có một thói quen: anh ấy luôn chọn những phương án an toàn nhất. Khi có một giải pháp đột phá nhưng chứa đựng rủi ro, Tùng sẽ từ chối. Anh ấy luôn nói: “Phương án này quá mạo hiểm. Chúng ta nên làm theo cách đã được chứng minh.”
Tùng tin rằng sự thận trọng của mình sẽ giúp công ty tránh được những thất bại. Tuy nhiên, sếp của Tùng lại nhìn thấy một vấn đề khác: Tùng chỉ là một người duy trì, chứ không phải là một người đột phá. Tùng có thể đảm bảo mọi thứ diễn ra suôn sẻ, nhưng anh ta sẽ không bao giờ tạo ra một bước nhảy vọt nào cho công ty.
Phân tích dưới góc nhìn chuyên gia:
Tùng đang mắc kẹt trong một tư duy cố định (fixed mindset). Những người có tư duy này tin rằng khả năng của họ là bẩm sinh và không thể thay đổi. Điều này khiến họ luôn tìm cách tránh những tình huống có thể làm lộ ra sự “thiếu sót” của mình. Họ sợ thất bại, bởi vì họ xem thất bại là một sự phản ánh của sự yếu kém cá nhân.
Trong một nghiên cứu của giáo sư Carol Dweck tại Đại học Stanford, những người có tư duy cố định thường ít có khả năng học hỏi từ sai lầm và ít có khả năng chấp nhận rủi ro hơn. Trong khi đó, các nhà lãnh đạo lại muốn giao nhiệm vụ lớn cho những người có tư duy phát triển (growth mindset). Những người này không sợ thất bại, bởi vì họ xem thất bại là một cơ hội để học hỏi và phát triển. Họ không sợ mắc lỗi, bởi vì họ tin rằng họ có thể sửa lỗi và trở nên tốt hơn.
Giải pháp thực chiến:
Để chuyển từ “người duy trì” thành “người đột phá”, bạn cần học cách thay đổi tư duy về rủi ro.
- Nguyên tắc: Đừng sợ thất bại. Hãy sợ không dám thử.
- Cách làm:
- Bắt đầu với những rủi ro nhỏ: Hãy đề xuất một ý tưởng nhỏ trong cuộc họp. Đừng sợ nếu ý tưởng đó bị từ chối. Điều quan trọng là bạn đã thể hiện sự chủ động.
- Đặt câu hỏi “Nếu”: Hãy tự hỏi: “Nếu tôi phải làm dự án này trong 2 tháng, với ngân sách chỉ bằng một nửa, tôi sẽ làm gì?” Điều này sẽ giúp bạn suy nghĩ ngoài những lối mòn cũ.
- Học cách “thất bại nhanh”: Khi bạn thử một điều gì đó mới, hãy cố gắng thất bại nhanh nhất có thể. Điều này giúp bạn học hỏi nhanh hơn và tránh lãng phí thời gian vào những ý tưởng không hiệu quả.
Câu chuyện 2: “Người Cặm Cụi” và Cạm Bẫy Thiếu Tầm Nhìn
Tôi có một người bạn tên Mai, một nhà thiết kế đồ họa xuất sắc. Cô ấy có khả năng tạo ra những thiết kế đẹp mắt và sáng tạo. Nhưng mỗi khi sếp giao cho cô ấy một nhiệm vụ, Mai chỉ tập trung vào việc làm cho nó thật hoàn hảo, mà không bao giờ hỏi: “Tại sao chúng ta lại làm điều này? Mục tiêu lớn của dự án là gì?”
Khi team gặp khó khăn trong việc thuyết phục khách hàng, Mai sẽ phàn nàn: “Tôi đã làm rất tốt công việc của mình. Vấn đề là ở đội ngũ sales.” Mai đã hoàn thành rất tốt công việc của mình, nhưng cô ấy lại không nhìn thấy bức tranh lớn. Cô ấy chỉ là một “người thực thi”, chứ không phải là một “người giải quyết vấn đề”.
Phân tích dưới góc nhìn chuyên gia:
Mai đang mắc kẹt trong một cạm bẫy tâm lý phổ biến: thiếu tầm nhìn chiến lược. Trong một nghiên cứu của Gallup về những nhà lãnh đạo, họ không chỉ tìm kiếm những người có thể hoàn thành công việc, mà còn tìm kiếm những người có khả năng kết nối công việc của mình với mục tiêu lớn của tổ chức.
Những người có tầm nhìn chiến lược thường hỏi những câu hỏi: “Công việc này có ý nghĩa gì với công ty?” và “Công việc này sẽ giúp ích gì cho khách hàng?” Ngược lại, những người thiếu tầm nhìn thường chỉ tập trung vào việc hoàn thành công việc của mình mà không quan tâm đến kết quả cuối cùng. Điều này khiến họ dễ bị thay thế bởi một người có khả năng nhìn thấy bức tranh lớn hơn.
Giải pháp thực chiến:
Để chuyển từ người “thực thi” thành “người chiến lược”, bạn cần học cách kết nối công việc của mình với mục tiêu lớn của tổ chức.
- Nguyên tắc: Start with Why – Bắt đầu với câu hỏi “Tại sao?”.
- Cách làm:
- Hỏi những câu hỏi mở: Khi bạn nhận một nhiệm vụ mới, hãy hỏi: “Mục tiêu của dự án này là gì? Chúng ta muốn đạt được điều gì?”
- Chủ động kết nối với đồng nghiệp ở các phòng ban khác: Dành thời gian trò chuyện với những người ở phòng sales, marketing, hay tài chính. Điều này giúp bạn hiểu được cách làm việc của họ, và bạn có thể tìm ra những cách để công việc của mình giúp ích cho họ.
- Tập trung vào giải pháp, không phải vấn đề: Khi bạn thấy một vấn đề, hãy đến gặp sếp và nói: “Em thấy có một vấn đề nhỏ ở đây, và em đã nghĩ ra một vài giải pháp.”
Câu chuyện 3: “Người Nhất Quán” và Cạm Bẫy Thiếu Uy Tín
Tôi có một người bạn tên Hùng, một giám đốc kinh doanh. Hùng là một người rất giỏi trong việc “chữa cháy”. Mỗi khi có một khách hàng lớn hủy hợp đồng, Hùng sẽ đích thân đến gặp họ để xin lỗi, giảm giá, và hứa hẹn sẽ làm tốt hơn. Anh ấy tin rằng cách này thể hiện sự linh hoạt và tận tâm.
Tuy nhiên, vài tháng sau, một khách hàng lớn khác lại hủy hợp đồng vì lý do tương tự. Rồi vài tháng nữa, một khách hàng khác lại ra đi. Hùng luôn bận rộn với việc “chữa cháy”, nhưng anh ấy không bao giờ dành thời gian để hỏi: “Tại sao khách hàng của chúng ta cứ ra đi? Nguyên nhân gốc rễ là gì?”
Phân tích dưới góc nhìn chuyên gia:
Hùng đang mắc kẹt trong tâm lý chữa cháy (firefighting mindset). Anh ta tập trung vào việc giải quyết những vấn đề cấp bách, nhưng bỏ qua việc tìm kiếm nguyên nhân gốc rễ. Theo một nghiên cứu của tạp chí Harvard Business Review, những người có khả năng tư duy phản biện (critical thinking) và tư duy hệ thống (systems thinking) thường có khả năng giải quyết vấn đề hiệu quả hơn. Họ không chỉ nhìn vào vấn đề trước mắt, mà còn nhìn vào toàn bộ hệ thống để tìm ra những điểm yếu.
Giải pháp thực chiến:
Để phá vỡ vòng lặp này, bạn cần học cách tập trung vào nguyên nhân gốc rễ, không phải triệu chứng.
- Nguyên tắc: Stop – Think – Act (Dừng lại – Suy nghĩ – Hành động).
- Cách làm:
- Áp dụng kỹ thuật 5 Whys: Khi một vấn đề phát sinh, đừng chỉ hỏi “Điều gì đã xảy ra?” Hãy hỏi “Tại sao nó lại xảy ra?” Và tiếp tục hỏi “Tại sao?” thêm 4 lần nữa.
- Sử dụng biểu đồ xương cá (Fishbone Diagram): Biểu đồ xương cá là một công cụ giúp bạn phân tích tất cả các yếu tố có thể gây ra một vấn đề. Điều này giúp bạn có cái nhìn tổng quan và tìm ra nguyên nhân gốc rễ một cách hệ thống.
- Tạo ra một “hồ sơ lỗi”: Mỗi khi có một vấn đề, hãy ghi chép lại: “Sự cố”, “Biện pháp giải quyết”, và quan trọng nhất là “Nguyên nhân gốc rễ”.
Kết Luận: Từ Sự Chăm Chỉ Đến Sự Tín Nhiệm
Bạn thấy đấy, việc được giao nhiệm vụ lớn không phải là một sự may mắn. Đó là một sự tín nhiệm. Nó đòi hỏi bạn phải có sự dũng cảm để chấp nhận rủi ro, sự thông minh để nhìn thấy bức tranh lớn, và sự nhất quán để xây dựng uy tín.
Bạn đã nhận ra mình đang mắc kẹt trong câu chuyện nào? Bạn sẽ bắt đầu thay đổi điều gì vào tuần này để chuyển mình từ người “chăm chỉ” thành người “được tín nhiệm”? Hãy chia sẻ câu trả lời của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé.
Nếu bạn muốn có một lộ trình bài bản để làm chủ tư duy phản biện và giải quyết vấn đề hiệu quả, hãy tham khảo Khóa học Kỹ năng làm việc chuyên nghiệp của chúng tôi.
