Kỹ năng bị đánh giá thấp nhưng quyết định sự nghiệp
Trong nhiều năm nghiên cứu về tâm lý tổ chức, tôi nhận thấy một nghịch lý thú vị: không ít người có năng lực vượt trội nhưng lại bị cô lập trong chính môi trường làm việc của mình. Nguyên nhân không phải vì họ thiếu kỹ năng chuyên môn, mà vì cách họ giao tiếp vô tình làm tổn thương hoặc khiến người khác ngần ngại hợp tác.
Một khảo sát toàn cầu của LinkedIn từng cho thấy: 59% nhà tuyển dụng ưu tiên kỹ năng giao tiếp hơn cả kiến thức chuyên môn khi cân nhắc thăng chức. Điều này không có nghĩa chuyên môn không quan trọng, mà là: năng lực chỉ giúp bạn hoàn thành công việc, còn giao tiếp quyết định bạn có được trao cơ hội lớn hơn hay không.
Câu chuyện 1: Khi “thẳng thắn” trở thành “thô lỗ”
Câu chuyện
Hải là một lập trình viên giỏi, xử lý vấn đề nhanh và logic. Nhưng thay vì trở thành nhân vật trung tâm trong các dự án, cậu dần bị đồng nghiệp né tránh. Lý do? Mỗi khi phát hiện lỗi, Hải thường nói thẳng: “Cẩu thả quá, làm lại đi.” hoặc “Lỗi cơ bản thế mà cũng mắc.” Với Hải, đó là sự tiết kiệm thời gian. Với đồng nghiệp, đó là một sự hạ thấp công sức.
Vấn đề gốc rễ: Thiếu sự thấu cảm trong phản hồi
Nghiên cứu của Harvard Business Review cho thấy: cách đưa phản hồi quan trọng không kém nội dung phản hồi. Một lời phê bình thẳng thừng, dù chính xác, có thể khiến người nhận cảm thấy bị đe dọa và mất động lực. Trong trường hợp của Hải, cậu tập trung vào cái sai, nhưng quên mất rằng đồng nghiệp cũng cần sự công nhận cho nỗ lực đã bỏ ra.
Giải pháp: Biến phản hồi thành cơ hội học hỏi chung
-
Kỹ thuật Sandwich: Khen – Góp ý – Đề xuất. Ví dụ: “Mình thấy phần này khá chi tiết. Tuy nhiên, đoạn logic này cần chỉnh lại để tránh lỗi. Nếu bạn muốn, mình có thể cùng xem qua để tối ưu hơn.”
-
Đặt câu hỏi thay vì phán xét: Thay vì nói “Sai rồi”, hãy hỏi: “Bạn có cân nhắc cách tiếp cận khác cho phần này chưa?” Câu hỏi gợi mở giúp đối phương ít cảm thấy bị công kích, mà nhiều hơn là được trao cơ hội để học hỏi.
Câu chuyện 2: Khi “hài hước” trở thành “khiếm nhã”
Câu chuyện
Nam là người giỏi bắt chuyện, thường tạo không khí vui vẻ trong phòng. Nhưng thay vì xây dựng sự kết nối, những trò đùa về ngoại hình hoặc lỗi cũ của đồng nghiệp khiến tập thể dần khó chịu. Nhiều người vẫn cười, nhưng đó là nụ cười gượng gạo. Một đồng nghiệp chia sẻ: “Tôi không muốn ngồi cạnh Nam, vì chẳng biết bao giờ mình sẽ trở thành trò cười tiếp theo.”
Vấn đề gốc rễ: Nhầm lẫn giữa sự hài hước và sự xúc phạm
Các nghiên cứu tâm lý xã hội chỉ ra rằng: hài hước tích cực làm tăng niềm tin, nhưng hài hước mang tính chế giễu lại làm giảm sự gắn kết. Khi tiếng cười đến từ việc hạ thấp người khác, nó không còn là sự vui vẻ chung, mà trở thành nỗi lo sợ cá nhân.
Giải pháp: Hài hước an toàn và tích cực
-
Đùa về tình huống chung: Ví dụ: “Slide nhiều chữ thế này chắc cần thêm… một cốc cà phê để đọc hết.” → cả nhóm cùng cười, không ai bị tổn thương.
-
Tự trào: Biến bản thân thành nhân vật chính thay vì người khác. “Bài thuyết trình của mình dài quá, chắc đến slide 10 là mọi người muốn nghỉ giải lao rồi.”
-
Kiểm tra phản ứng: Nếu đồng nghiệp im lặng hoặc cười gượng, đó là tín hiệu để dừng lại và điều chỉnh.
Câu chuyện 3: Khi “im lặng” trở thành rào cản vô hình
Câu chuyện
Minh, một nhân viên mới, hiếm khi phát biểu trong các cuộc họp. Khi được hỏi, anh chỉ đáp ngắn: “Dạ, em thấy ổn.” Với Minh, đó là cách an toàn để tránh rắc rối. Nhưng đồng nghiệp lại xem đó là sự thờ ơ. Một quản lý từng nói: “Làm việc với Minh giống như nói chuyện với cái bóng, chẳng biết anh nghĩ gì để mà tin tưởng giao việc quan trọng.”
Vấn đề gốc rễ: Im lặng kéo dài = thiếu tham gia
Một nghiên cứu từ Đại học Pennsylvania chỉ ra: những người thường xuyên đưa ra phản hồi, dù nhỏ, thường được đánh giá là có giá trị đóng góp cao hơn trong nhóm. Im lặng, thay vì khiêm tốn, dễ bị diễn giải thành thiếu năng lực hoặc không quan tâm.
Giải pháp: Phản hồi ngắn nhưng tạo dấu ấn
-
Chuẩn bị trước ý kiến: Viết vài gạch đầu dòng để tự tin hơn khi phát biểu.
-
Chọn thời điểm phù hợp: Không cần nói nhiều, chỉ cần một nhận xét ngắn đúng lúc. Ví dụ: “Có lẽ chúng ta có thể thử cả hai cách và so sánh kết quả.” → vừa chứng minh sự tham gia, vừa mang lại giá trị.
-
Ngôn ngữ “Tôi”: Thay vì “Cái này sai”, hãy nói “Tôi nghĩ có thể thử phương án khác.” Cách diễn đạt này ít đối đầu hơn và dễ được tiếp nhận hơn.
Thách thức: Vì sao khó thay đổi thói quen giao tiếp?
Một phần đến từ nhịp độ công việc nhanh, khiến chúng ta chọn cách nói ngắn gọn để tiết kiệm thời gian. Một phần đến từ nền tảng văn hóa: trường học chú trọng điểm số hơn sự tinh tế, gia đình thường dùng im lặng thay cho đối thoại. Những thói quen này đi cùng ta vào công sở và trở thành rào cản.
Tầm nhìn dài hạn: Giao tiếp tinh tế như một lợi thế cạnh tranh
Một khảo sát từ CareerBuilder cho thấy 73% người lao động tin rằng kỹ năng giao tiếp quan trọng hơn chuyên môn trong việc thăng tiến. Chuyên môn giúp bạn có việc, nhưng chính giao tiếp tinh tế mới quyết định bạn có được tin tưởng để dẫn dắt, hợp tác, và phát triển lâu dài. Trong nhiều tổ chức, người được ghi nhớ không chỉ là người giỏi nhất, mà là người khiến người khác muốn hợp tác cùng.
Kết bài: Bước đầu tiên từ những điều nhỏ nhất
Hải thẳng thắn đến mức thô lỗ, Nam hài hước đến mức khiếm nhã, Minh im lặng đến mức vô hình – đó có thể là đồng nghiệp bạn từng gặp, nhưng cũng có thể là chính bạn ở một giai đoạn nào đó. Thay đổi thói quen giao tiếp không dễ, nhưng bắt đầu từ một câu nói khéo léo hơn, một lời đùa an toàn hơn, hay một phản hồi ngắn đúng lúc, bạn đã tiến gần hơn đến hình ảnh một người đồng nghiệp đáng tin cậy và được yêu quý.
Nếu bạn muốn một lộ trình rèn luyện bài bản, hãy tham khảo Khóa học Kỹ năng làm việc chuyên nghiệp – nơi bạn sẽ tìm thấy các công cụ thực tế để không chỉ giỏi chuyên môn, mà còn làm chủ nghệ thuật giao tiếp và hợp tác hiệu quả.
